Wśród kolekcji sztuki współczesnej zdecydowanie królują tworzywa sztuczne. Co ciekawe, zanim zdążyły upłynąć wieki, obiektom tym zaczęli bacznie przyglądać się konserwatorzy, ze względu na wyjątkowo szybko postępujące procesy degradacji. Polichlorek winylu (PVC) to jedno z najpowszechniej wykorzystywanych przez artystów tworzyw sztucznych – jest materiałem ok. 13% obiektów kolekcji współczesnych. Jednocześnie PVC razem z octanem celulozy oraz azotanem celulozy jest składnikiem 40% obiektów, których stan zachowania pozostawia wiele do życzenia.
Projekt PVCare – Preventive Conservation Strategies for Poly(vinyl chloride) Objects – skupia uwagę na problemie braku opracowanej strategii prewencji konserwatorskiej dla zabytków i ikon designu wykonanych z PVC. Choć degradacja polichlorku winylu jest tematem obecnym w inżynierii polimerów, wiele badań ma zastosowanie wyłącznie do procesów i warunków przemysłowych. W projekcie skupimy się na czynnikach ważnych z punktu widzenia konserwacji: utracie koloru, lepkości powierzchni oraz pękaniu pod wpływem warunków przechowywania.
Celem projektu jest:
Rozpoznanie zależności pomiędzy degradacją chemiczną a uszkodzeniem mechanicznym, co pozwoli opracować zalecenia konserwatorskie dla współczesnych zabytków i kolekcji obiektów wykonanych z polichlorku winylu (PVC)
Etapy realizacji:
1. Analiza rzeczywistych kolekcji przy pomocy technik nieniszczących w celu określenia składu chemicznego obiektów jak również ilościowej oceny zniszczeń poprzez pomiar nasycenia koloru, ocenę osadów gromadzących się na powierzchni oraz pomiar stopnia spękania obiektów.
2. Szeroko zakrojona analiza ponad 70 próbek pochodzących z obiektów rzeczywistych wykonanych z PVC w celu uzyskania informacji o składzie, a następnie poddanie ich przyspieszonej degradacji w różnych warunkach w celu oceny szybkości degradacji.
3. Ilościowa ocena uszkodzeń próbek z punktu 2. i rozwój modeli opisujących zależność między składem próbki, mikroklimatem i szybkością degradacji.
4. Opracowanie scenariuszy prewencji konserwatorskiej pozwalających na obniżenie szybkości degradacji poprzez odpowiednią kombinację parametrów środowiskowych otoczenia.
Partnerzy projektu:
Projekt jest finansowany w ramach programu CEUS we współpracy z NCN (Narodowe Centrum Nauki, nr projektu 2020/39/I/HS2/00911) i ARRS (Słoweńska Agencja Badawcza, nr projektu N1-0241). Osoby i instytucje zaangażowane w jego realizację to:
– Uniwersytet Jagielloński, Polska (Krzysztof Ryszard Kruczała),
– Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN, Polska (Łukasz Bratasz),
– Heritage Science Laboratory Ljubljana na Wydziale Chemii i Technologii Chemicznej UL (Matija Strlič, Irena Kralj Cigić),
We współpracy z:
– CRICOTEKA – Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora, Kraków,
– Muzej za arhitekturo in oblikovanje, Muzeum Architektury i Wzornictwa, Lublana,
– Centrum Pompidou, Paryż.