Projekt CRAQUELURE


Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej (NAWA) została powołana, by wspierać mobilność akademicką, a tym samym przyczynić się do rozszerzenia horyzontów polskiej nauki i jej renomy na polu międzynarodowym.

Jednym z programów NAWA skierowanych do kadry naukowej są “Polskie Powroty”. Ich celem jest skłonienie wybitnych polskich naukowców do powrotu do kraju poprzez stworzenie im warunków do dalszego rozwoju w Polsce. Realizację tych założeń umożliwiają fundusze przewidziane na wynagrodzenie dla naukowca i powołanie grupy badawczej o doświadczeniu międzynarodowym.

W Grupie Badań nad Dziedzictwem Kultury program NAWA pozwolił na stworzenie Grupy Projektowej, realizującej projekt CRAQUELURE, którego celem jest „Opracowanie całościowego modelu mechanicznego historycznych warstw malarskich z rozwiniętą krakelurą.”

Obraz Gentile da Fabriano
Siatka spękań (tzw. krakelura) na obrazie ‘Madonna tronująca z Dzieciątkiem’ autorstwa Gentile da Fabriano, Galeria Narodowa w Waszyngtonie

Proponowany projekt ma duże znaczenie dla społeczeństwa i jest bardzo innowacyjny metodycznie poprzez połączenie nowoczesnych narzędzi i instrumentarium nauk ścisłych z pytaniami i specyficznymi uwarunkowaniami nauk humanistycznych, reprezentowanych przez historię sztuki oraz konserwację. Metodyka badawcza stanowi znaczną innowację w nauce o dziedzictwie, gdyż nigdy wcześniej analiza wrażliwości obiektów na zmienne warunki środowiska nie uwzględniała spękań warstw malarskich. Wstępne badania przeprowadzone przez dr. Bratasza na Uniwersytecie Yale wykazały, że spękane warstwy malarskie są znacznie mniej wrażliwe na wahania parametrów mikroklimatu, co jest spowodowane procesem nasycania spękań. Połączenie modelowania złożonych struktur materiałów o zróżnicowanych właściwościach wilgotnościowych i mechanicznych rozwiniętych w krakowskiej grupie badawczej z mechanizmem nasycania spękań będzie przełomowym osiągnięciem w skali światowej. Pozwoli na bardziej efektywną analizę autentyczności obrazów, wyjaśnienie mechanizmu narastania uszkodzeń fizycznych w obiektach sztuki oraz rozwój optymalnych metod ochrony konserwatorskiej.

W szczególności, projekt ma ambicję znacząco wpłynąć na wytyczne dotyczące przechowywania obiektów malarstwa, które jest najcenniejszą i najbardziej wrażliwą częścią zbiorów muzealnych w wymiarze globalnym. Pomimo znaczącego postępu w rozumieniu fizycznej odpowiedzi materiałów artystycznych na niestabilność warunków środowiska, postrzega się ograniczoną informację o właściwościach oryginalnych materiałów historycznych oraz brak informacji o wpływie uszkodzeń już powstałych w obiektach malarstwa na ich wrażliwość na niestabilność warunków jako główne ograniczenia prowadzonych do tej pory badań. Ograniczenia te podnosi się jako główne argumenty przeciwko odejściu od rygorystycznej regulacji klimatu w muzeach, co utrudnia wdrożenie idei „zielonego muzeum” – instytucji łączącej troskę o skarby przeszłości z dbałością o środowisko naturalne, w szczególności przez ograniczenie zużycie energii i emisji dwutlenku węgla. Proponowany projekt ma na celu wypełnienie istniejących luk w nauce o dziedzictwie, co pozwoli na znaczący postęp w dyskusji nad wytycznymi środowiskowymi w muzeach.